Jak prawidłowo używać moździerza kuchennego?

Choć może się wydawać, że w dobie elektrycznych młynków moździerz kuchenny jest zbędnym narzędziem, to jednak prawdziwi smakosze niezwykle cenią sobie to niepozorne akcesorium. Ucierając w moździerzu przyprawy czy pasty możemy bowiem wydobyć z nich pełnię aromatów i nadać naszym potrawom niepowtarzalny smak.

Krótka historia moździerza kuchennego

Polska nazwa moździerza pochodzi od niemieckiego słowa mörser, zapożyczonego z kolei od łacińskiego mortarium, oznaczającego naczynie do miażdżenia i rozrywania. Ludy pierwotne wykonywały moździerze z drewnianych pni, a najstarsze narzędzie tego typu odnalezione w Troi zostało wykonane z bazaltu. Do stworzenia moździerzy w czasach starożytnych używano także marmuru, granitu i alabastru, a od średniowiecza wykonywano je z brązu. W XVIII wieku rozpoczęto masową produkcję moździerzy z mosiądzu oraz ze spiżu. W czasie I wojny światowej - ze względu na zużycie mosiądzu i brązu przez wojsko - popularność zyskały moździerze kuchenne z żeliwa i porcelany. W wielu gospodarstwach stanowiły one bardzo ważny element wyposażenia domowego, o czym wspominała m.in. Maria Konopnicka w noweli „Nasza Szkapa” pisząc, że rondel, moździerz i żelazko to były niemal klejnoty rodzinne. 

Do czego służy moździerz kuchenny?

Pierwotnie moździerze używane były przez starożytnych medyków, zakonników, alchemików czy zielarki. Z tego też względu narzędzie to otaczano szczególnym poważaniem. W każdej średniowiecznej aptece moździerz stał na eksponowanym miejscu i często był elementem wiana córek aptekarzy, co świadczyło o ich zamożności. Z czasem trafiły do kuchni, gdzie używano ich głównie do tłuczenia i ucierania składników potraw, przede wszystkim aromatycznych ziół oraz przypraw. 

Moździerz kuchenny – jaki warto wybrać?

Współcześnie moździerz kuchenny może być wykonywany z różnych materiałów. W sklepach możemy natknąć się na moździerze kamienne – zazwyczaj z granitu, a także drewniane, ceramiczne czy metalowe. 

Do najbardziej polecanych narzędzi tego typu należy moździerz kamienny, bowiem materiał ten w żaden sposób nie wpływa na smak ucieranych w nim składników. Moździerz kuchenny metalowy może spowodować reakcje chemiczne z kwaśnymi składnikami, dając niepożądany aromat i smak przypraw. Moździerze bambusowe są z kolei piękną ozdobą, ale mogą w nie wnikać na stałe zapachy rozcieranych ziół i przypraw. 

Jak używać moździerza kuchennego?

W moździerzu kuchennym warto ucierać przyprawy tworząc aromatyczne pasty, tak istotne w kuchni azjatyckiej, czy też rozdrabniać ziarna na pył. Doskonale nadaje się on np. do rozcierania ziaren pieprzu, które świetnie podkreślają smak spaghetti. Tworząc w moździerzu gładką i skomplikowaną pastę, warto pokroić wcześniej jej najbardziej włókniste składniki w poprzek włókien. Stawiając to narzędzie na złożonym ręczniku, ustabilizujemy je i zniwelujemy siłę uderzeń o blat kuchenny lub stół. W przypadku używania moździerza w kuchni na stole, postawmy go tuż nad jego nogą, co nieco wygłuszy hałas uderzeń. 

Jeśli w moździerzu kuchennym wykonujemy pasty z wielu składników, warto ucierać naraz tylko jeden ich typ, dodając kolejne dopiero po całkowitym rozdrobnieniu poprzednich. Rozcieranie rozpoczynamy zawsze od najtwardszych składników, stopniowo dodając nieco mniej twarde, potem miękkie, mokre i bardzo miękkie. 

Pamiętajmy też o rozluźnieniu nadgarstka ręki, w której trzymamy tłuczek. To on ma wykonać większość pracy przy ucieraniu przypraw. Poszczególne składniki powinny być wrzucone na środek moździerza kuchennego, rozbite pionowymi uderzeniami, a następnie zmiażdżone i roztarte o ścianki narzędzia. W trakcie wykonywania pasty warto co jakiś czas przemieszać ją łyżką i sprawdzić, czy nie zostały w niej większe, nierozbite kawałki.